Βελιγράδι

Η Λευκή Πόλη αποκαλύπτει τα αληθινά, γοητευτικά της «χρώματα» σε όσους την προσεγγίζουν όχι ως τυπικοί τουρίστες, αλλά με διάθεση εξερεύνησης

Xρώμα και φως. Αυτό είναι η άνοιξη στο Βελιγράδι. Νωρίς το πρωί, πριν ο ήλιος προλάβει να «σκληρύνει», ένα απαλό φως καλωσορίζει τη μέρα και χαϊδεύει την πόλη.
Εάν έχεις κάνει τον κόπο να σηκωθείς νωρίς και να περπατήσεις μέχρι το παλιό κάστρο στο κέντρο, ο ορίζοντας σε αποζημιώνει με το παραπάνω. Για την ακρίβεια, η θέα πάνω από το Κάστρο (Kalemegdan) προς τους ποταμούς Σάβα και Δούναβη δικαιούται απόλυτα το χαρακτηρισμό «μοναδική» και εξηγεί το όνομα «Belo-grad», «Λευκή Πόλη» δηλαδή. Δεν υπάρχει άλλη πρωτεύουσα στην Ευρώπη, στην καρδιά της οποίας να συναντιούνται δύο μεγάλα ποτάμια, με μικρά και μεγαλύτερα νησιά διάσπαρτα στο πέρασμά τους και περικυκλωμένα από χιλιόμετρα δάσους και πρασίνου. Η γαλήνη του πανοράματος από εκεί ψηλά ανταγωνίζεται με αξιώσεις ακόμη και τη φρενίτιδα της μεγαλούπολης που απλώνεται λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα. Εάν υπάρχει κάτι πραγματικά γοητευτικό σε αυτό το μέρος, είναι η ισορροπία που επιτυγχάνεται μέσα από τις πολλαπλές αντιθέσεις. Στο τοπίο, στον αρχιτεκτονικό ιστό, ακόμη και στην προσωπικότητα των Σέρβων. Aπό τη μια, έχεις την υπόγεια δημιουργική ένταση που εκδηλώνεται σε χώρους όπως οι παλιές αποθήκες δίπλα στο ποτάμι, που σταδιακά μετατρέπονται σε πολιτιστικά κέντρα. Από την άλλη, την αδυσώπητη αστική ανάπτυξη που ροκανίζει συστηματικά το υπέροχο φυσικό τοπίο. Ενας ανταγωνισμός που εξελίσσεται γύρω από το παντοτινό, ήρεμο πέρασμα των ποταμών. Η ίδια η πόλη δεν μπορεί να αφηγηθεί με ευκολία την ιστορία της. Πρέπει να την αναζητήσεις υπομονετικά. Εχοντας καταστραφεί ξανά και ξανά από πολέμους, βρίσκεται πάντοτε σε μια διαρκή ανακατασκευαστική αταξία.
Στο δυτικό κομμάτι της πρωτεύουσας, το Zemun, παλιό νοτιοανατολικό άκρο της Αυστροουγγαρίας κάποτε, υπήρξε ανεξάρτητο αστικό κέντρο, πριν το Βελιγράδι αναπτυχθεί και το ενσωματώσει. Ακόμη και σήμερα διατηρεί το αριστοκρατικό κεντροευρωπαϊκό προφίλ με υπερηφάνεια, κερδίζοντας πολύ συχνά τις εντυπώσεις των επισκεπτών, που μαγεύονται από τις βόλτες στο ποτάμι και την προμενάδα που απλώνεται για μερικά χιλιόμετρα κατά μήκος του. Η εξερεύνησή του αποκαλύπτει τις πασίγνωστες για την ομορφιά τους μικρές εκκλησίες του Ζέμουν, τα μικροσκοπικά καφέ και, για τους πιο περιπετειώδεις, μικρά περάσματα σε θυλάκους στα χείλη του ποταμού, κρησφύγετα των ερωτευμένων και των ωραίων τεμπέληδων με τα ψαροκάλαμα.
Δύσκολα φαντάζεται κάποιος που κατηφορίζει νοτιότερα από το Ζέμουν ότι δίπλα του στέκεται το Novi Beograd, το καινούργιο Βελιγράδι. Ατελείωτες πλατιές λεωφόροι ανάμεσα σε μεγάλα τετραγωνισμένα συγκροτήματα πολυκατοικιών, τα λεγόμενα μπλόκα του κεντρικού αστικού σχεδιασμού του κομμουνιστικού καθεστώτος. Η θεωρία λέει ότι κάθε μπλόκο θα ήταν και μια ολοκληρωμένη κοινότητα, αλλά η μακρόχρονη εγκατάλειψη έχει μετατρέψει αρκετά από αυτά σε sleeping quarters, κάποια άλλα σε συγκροτήματα εταιρικών γραφείων και, τα πιο απομακρυσμένα, σε ημίκλειστα γκέτο. Ακόμη και έτσι όμως, δεν πρόκειται για τα τερατουργήματα που συναντά κανείς σε άλλες χώρες του πρώην Υπαρκτού. Ακόμη και εδώ τα πάρκα και το πράσινο ζωντανεύουν το τοπίο, συνταξιούχοι παίζουν σκάκι με τις ώρες στα παγκάκια, ενώ τα πιτσιρίκια οργιάζουν στα γήπεδα και στους ελεύθερους χώρους που βρίσκονται παντού.
Οι αποστάσεις είναι τόσο μεγάλες, που το Νέο Βελιγράδι στην ουσία είναι απερπάτητο. Εάν όμως επιστρέψει κανείς το σούρουπο για μια «αυτοκινητάδα», όταν ανάβουν τα φώτα των δρόμων και των εμπορικών κέντρων που ξεφυτρώνουν ταχύτατα σε αυτό το κομμάτι της πόλης, εύκολα θα μπορούσε να φαντασιωθεί ότι διασχίζει μια ατελείωτη αμερικανική suburbia. Αυτό το Βελιγραδι, όπου κυριαρχεί το μεγάλο και το επιβλητικό, είναι το λιγότερο ταξιδεμένο από τους προσωρινούς επισκέπτες.
Από την άλλη πλευρά των ποταμών όμως, στην παλιά πόλη, περισσότερη σημασία έχουν οι λεπτομέρειες. Εδώ οι δρόμοι και τα κτίρια έχουν περισσότερο προσωπικές ιστορίες να διηγηθούν. Σε κάποιον από αυτούς έζησε ο Ιβο Αντριτς (Andricev Venac 8). Στον μοναχικό πύργο που σήμερα ανακατασκευάζεται βόρεια από το Kalemegdan, βασανίστηκε και θανατώθηκε ο Ρήγας Φεραίος. Διάσπαρτα στην πόλη στέκονται σαν ζοφερά μνημεία μέχρι και σήμερα τα κουφάρια των κτιρίων που καταστράφηκαν στη διάρκεια των νατοϊκών βομβαρδισμών.
Η ιστορία της πόλης που στέκεται στην καρδιά των Βαλκανίων είναι συγκλονιστική. Η ζωή όμως δεν κομπιάζει ούτε λεπτό μπροστά της. Και αυτό που σύντομα εκτιμάς στους ντόπιους είναι ότι δεν εξωραΐζουν την πραγματικότητα με λόγια. «Το ιδανικό εδώ είναι σαν την μπαταρία, έχει θετικά και αρνητικά· χωρίς τα αρνητικά δεν θα υπήρχε ενέργεια», λένε και αυτοσαρκάζονται χωρίς αμηχανία για τα αρνητικά του Βελιγραδίου και της ζωής σε αυτό. Η καθημερινότητα τους επιβεβαιώνει. Ταλαιπωρημένα παλιά λεωφορεία και τραμ ανεβοκατεβαίνουν τους δρόμους μανιασμένα. Η κίνηση κάποιες φορές είναι εξοντωτική.
Πολυκαταστήματα προτείνουν στις βιτρίνες τους την τελευταία λέξη της μόδας, δίπλα σε υπαίθριες αγορές με φρούτα και λαχανικά, ενώ κάπου ανάμεσα σε όλα αυτά υπάρχει πάντα σφηνωμένος ένας φούρνος που μοσχομυρίζει. Κόσμος τρέχει αδιάκοπα προς όλες τις κατευθύνσεις, περιμένει υπομονετικά στα φανάρια και έπειτα ορμά και πάλι προς όλες τις κατευθύνσεις. Το Βελιγράδι δεν έχει μετρό, το μεγαλύτερο όμως τμήμα της πόλης περπατιέται εύκολα, ακόμη και τις ώρες αιχμής. Τα πλατιά πεζοδρόμια σε οδηγούν διαρκώς σε καινούργια μέρη. Προς την παλιά εβραϊκή συνοικία με τα περήφανα σπίτια και το κεραμιδί πλακόστρωτο. Το παλιό λιμάνι και τελωνείο στο Δούναβη και τα ξεφτισμένα κτίρια γύρω τους με τις κρυμμένες εσωτερικές αλέες.
Τον μαύρο γυάλινο πύργο Beogradzanka, τον πρώτο ουρανοξύστη που χτίστηκε στην πόλη. Τη μαρμάρινη πλατεία στην οποία μοιάζει να ξαποσταίνει ο Αγιος Σάββας, η μεγαλύτερη ορθόδοξη εκκλησία στον κόσμο, όπου εδώ και 70 χρόνια το χτίσιμό της συνεχίζεται αγνοώντας το χρόνο. Τα πάρκα γύρω από το Κοινοβούλιο και το προεδρικό μέγαρο, που μοιάζουν με αριστουργήματα απέναντι από τον τεράστιο τετράγωνο όγκο που στεγάζει το κεντρικό ταχυδρομείο της χώρας. Οσο περισσότερο αντέξει ένας πεζοπόρος, τόσο περισσότερα μυστικά αποκαλύπτονται.
Πρέπει όμως να φτάσει η νύχτα για να φανερωθεί η πραγματική γοητεία αυτού του μέρους. Στις αμέτρητες πλατφόρμες πάνω στους ποταμούς, στα πάρκα και τα μαγαζιά ο κόσμος γιορτάζει. Κατηφορίζει τον κεντρικό πεζόδρομο Knez Mihailova προς το Κάστρο, χαζεύοντας στα βιβλιοπωλεία που μένουν ανοιχτά μέχρι αργά. Παρέες με φόντο τον ορίζοντα διασκεδάζουν πίνοντας μπίρες και παίζοντας μουσικές κάτω από τα τείχη του Κάστρου. Ζευγάρια ερωτευμένων καταλαμβάνουν τα παγκάκια, ενώ οι μοναχικοί ταξιδεύουν με ποδήλατα για χιλιόμετρα δίπλα στις όχθες. Αφουγκράζεσαι τον παλμό της πόλης και δεν αργείς να υποψιαστείς ότι κάθε βράδυ υπάρχει τουλάχιστον μια μουσική, ένα γλέντι, μια στιγμή μοναδική για κάθε επισκέπτη εδώ.
ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ...
Φωτογραφίες: Μάρκο Ντρομπνιακοβιτς
Πρέντραγκ Μπόσκοβιτς
Σερβιτόρος
Δεν με ελκύει τόσο το κέντρο, όσο οι απομακρυσμένες γειτονιές. Oσο περισσότερο βγαίνεις προς τα έξω, τόσο λιγότερο τουριστικό και πιο αληθινό γίνεται το Βελιγράδι.
Από την άλλη, δεν μπορώ να αντισταθώ στις βόλτες με φίλους στην καρδιά της πόλης, δίπλα στα ποτάμια και μέσα στο Kalemegdan. Και τα αμέτρητα μπαρ πάνω στο νερό, την άνοιξη και το καλοκαίρι, είναι τα απόλυτα μέρη για διασκέδαση. Kατά τα άλλα, αν επισκεφτείς το Βελιγράδι, είναι… υποχρεωτικό να φας και να πιεις στις παραδοσιακές καφάνες (καφενεία).
Υπάρχουν παντού στην πόλη, αλλά μία από τις πιο ενδιαφέρουσες λέγεται... «Αυτή, και καμία άλλη κοπέλα», στο Ζέμουν. Εκεί απαράβατος κανόνας είναι ότι δεν μπαίνει κανένας άντρας εάν δεν συνοδεύεται και ότι οι γυναίκες έχουν τον πρώτο λόγο, απίστευτος χαβαλές! Εάν πας μέχρι εκεί, αξίζει να δεις και τη θέα της πόλης γύρω από τις εκκλησίες, από τις ωραιότερες που υπάρχουν.


Αυτό που αγαπώ στο Βελιγράδι είναι τα παράξενα της πόλης που συναντάς σε κάθε σου βήμα. Καμία λεπτομέρεια, αρχιτεκτονική και αστική, δεν μένει κρυμμένη. Κατά κάποιον τρόπο, αυτό σε κάνει να αισθανθείς ζωντανός και καθόλου μονότονα. Κάθε μέρα μπορείς, ανάλογα με τη διάθεσή σου, να διαλέξεις μια άλλη πόλη, μέσα στην πόλη, για να ζήσεις. Εύκολα βρίσκεσαι στην Ισπανία, την Ιταλία, την Ελλάδα ή τη Γερμανία, αυτό όμως που δεν ξεχνιέται εύκολα είναι ότι σε αυτό το μέρος δεν χρειάζεσαι αφορμή για να γιορτάσεις.
Οταν θέλω να ξεφύγω τα πρωινά, με ωραία θέα και καλό πρωινό, το τέλειο μέρος είναι το καφέ και γκαλερί Galerija na Gardosu στο Ζέμουν.
Επειτα, εάν έχω χρόνο, συνεχίζω με τα πόδια ή με το ποδήλατο μέχρι το Arkabarka hostel (www.arkabarka.net), όπου οργανώνονται προβολές ντοκιμαντέρ και άλλα γεγονότα. Στο κέντρο, το αγαπημένο μου στέκι είναι η Φαβελα αθόρυβο και καλά κρυμμένο από την καθημερινότητα μέρος, όπου μπορεί να απολαύσει κανείς υπέροχο σπιτικό κρασί. Συχνά, τα βράδια επισκέπτομαι το πολιτιστικό κέντρο Grad, έναν ανοιχτό χώρο όπου μπορεί να παρακολουθήσει κανείς παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις, προβολές και μερικές από τις καλύτερες συναυλίες. Και, εάν θέλω να δω μια καλή παράσταση ή να ακούσω ενδιαφέρουσες ομιλίες και σεμινάρια από ξένους καλεσμένους, περνάω και από το Κέντρο για την Πολιτιστική Αποσυμφόρηση

Υπάρχει ένα μικρό μπαράκι στο κέντρο που λέγεται Marshall. Τέλειο μέρος για να τελειώσεις την ημέρα σου με μια μπίρα.
Στη Βισνίτσα, προάστιο στο Nέο Βελιγράδι, πάνω στο ποτάμι υπάρχει ένα μικρό εστιατόριο που λέγεται «Στο τέλος του κόσμου» - όνομα και πράγμα. Λίγο δύσκολο, αλλά το καλό οφείλει να είναι δύσκολο, ε; Εάν έχω ελεύθερο χρόνο, μου αρέσει να αράζω για ψάρεμα στο ποτάμι ή να πηγαίνω μαζί με φίλους να χαζέψουμε τη θέα από το κάστρο ή το Αvala, το ύψωμα στα ανατολικά της πόλης, όπου δεσπόζει ο παλιός πύργος της δημόσιας τηλεόρασης. Οταν ανοίγει ο καιρός, μου αρέσει η πολυκοσμία στο Sunset Café και στο Red Shoes (και τα δύο βρίσκονται πάνω στην τεχνητή λίμνη Αντα, στο νησί στο κέντρο του ποταμού Σάβα), για ποτό και χορό μέχρι το πρωί.


Μεταξύ μας, δεν θα βρεις κανέναν που δεν θα αναφέρει τις βόλτες στους ποταμούς Σάβα και Δούναβη ως ένα από τα ωραιότερα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς στο Βελιγράδι. Το ηλιοβασίλεμα εκεί όπου συναντιούνται οι ποταμοί, όπως και ψηλά από το κάστρο, είναι σκέτη μαγεία. Μου αρέσει επίσης πολύ να περπατάω και στη Sκandarska, από τους παλαιότερους δρόμους στην πόλη, και να χαζεύω στα κεντρικά βιβλιοπωλεία της Knez Mihailova, που μένουν ανοιχτά μέχρι τα μεσάνυχτα.

Κατά τα άλλα, η πόλη είναι γεμάτη από μικρά και μεγάλα μυστικά όσον αφορά τη διασκέδαση. Για παράδειγμα, για κοκτέιλ πάω στο Bar Central. Μου αρέσει η ατμόσφαιρα και το φαγητό στο εστιατόριο Little Bay  ή να χαλαρώνω με φίλους στην κλασική καφάνα «?». Oχι, δεν είναι ερώτηση, έτσι λέγεται το μέρος!